حضرت امیر(ع) فرمود: «صوم النفس امساک الحواس الخمس عن المآثم و خلو القلب من جمیع اسباب الشر» روزه جان یعنی چه؟ و چه کسی می تواند آن را درک و سپس عمل بکند؟

حال به این پرسش پاسخ می دهیم که : آیا روزه اثرات درمانی دارد ؟ و گستره آن تا کجاست؟
روزه آن است که انسان برای اطاعت فرمان خدا، از اذان صبح تا مغرب، از چیزهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید.
اهمیت روزه آنقدر زیاد است که با زندگی و زنده ماندن انسان عجین است. یکی از بهترین راه های درمان همه بیماری های جسمی و روانی این عصر، «روزه درمانی » است که روزه شکم، جسم را درمان می کند و روزه نفس، جان و روان انسان را .
امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند:
«صیام القلب عن الفکر فی الآثام افضل من صیام البطن عن الطعام » روزه دل از [برای] اندیشه در [ترک] گناهان، بهتر از روزه شکم است از غذا خوردن و آشامیدن .

روزه جسم مرحله نازله روزه است و گستره آن محدود به زمان خاص می باشد . روزه جسم و شکم آسان است و هر کس با اراده اندک می تواند از عهده آن برآید . آنچه مهم است، روزه جان است که دامنه بسیار گسترده دارد و در عین حال بسیار سخت و دشوار است.
روزه جسم ، تنها می تواند مقدمه ای برای رسیدن به مرحله روزه جان باشد . رفع و دفع از خطورات ذهنی، خیالات، شبهات، انگیزه ها و غرض ها، شهوات عملی و ...، چیزی نیست که به صرف روزه جسم بدست آید . در مرحله روزه دل، تمام اعضا و جوارح انسان روزه دار است .

در حدیثی دیگر، امیرالمؤمنین(ع) می فرمایند: «صوم النفس امساک الحواس الخمس عن سائر المآثم و خلو القلب من جمیع اسباب الشر». روزه جان، خودداری کردن حواس پنجگانه از باقیمانده گناهان است و خلوت و آسوده ماندن دل از تمام اسباب پلید .
و نیز می فرماید: «صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام ». روزه جان از خوشی های (پست) دنیا سودمندترین روزه ها است .
برای مبارزه با بیماری های روانی چه باید کرد؟

تنها راه معقول مبارزه با آن، «سیر و سلوک علمی و عملی» است. روزه یکی اعمالی است که در درمان بیماری های روانی بسیار نقش آفرین است، همانطوری که در درمان بیماریهای «تن» نقش بسزایی دارد.

در بخشی از کتاب «روزه روش نوین برای درمان بیماری ها» نوشته - آلکسی سوفورین -دانشمند و طبیب روسی آمده: «امساک و روزه اختیاری و منظم، آثار مخصوصی در بدن پدید می آورد که بیماری های غیر قابل علاج از نظر پزشکان را بهبودی می بخشد . همان بیماری هایی که اگر تمام داروها و وسایل پزشکی جهان را در اختیار پزشکان قرار دهید آنها را قابل علاج نمی دانند . »

 روزه از جنبه ای دیگر دروازه بزرگ عبادت است . به این معنا که خودسازی و مقاومت در انجام عبادات را از روزه باید شروع نمود .
امیرالمؤمنین در این زمینه می فرمایند: «بندگان خدا؛ پرهیز از نافرمانی خدا، دوستان او را از در افتادن در حرام های او نگه داشته است، و دل آنان را به ترس وی همراه داشته است; چندانکه شب ها بیدارشان می دارد، و روزهای گرم را با تشنگی بر آنان به سر می آرد. آسایش عقبی را با رنج دنیا به دست آورند، و سیرآبی - آنجا - را با تشنگی خوردن - در اینجا - .»

این پیام خداوند است که: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا » . به دنبال هر سیاهچاله، دو سپید چشمه ای است .
به دنبال هر تشنگی ای، تشریفات و تشویقاتی است و به دنبال هر گرسنگی و خودسازی، سودی . امیرالمؤمنین(ع) در این زمینه به درمانگاه و درمانگران بزرگی اشاره می کند که هم مجهز به تمام امکانات درمانی هستند و هم مجهز به درمانگران متخصص . می فرماید: «... خمص البطون من الصیام»

حضرت امیر (ع) می فرمایند: «اگر خدا رخصت کبر ورزیدن را به یکی از بندگانش می داد، به یقین منتی را بر پیامبران گزیده و دوستانش می نهاد، لکن خدای سبحان بزرگمنشی را بر آنان ناپسند دید و فروتنی را پسندید. پس پیامبران - از روی فروتنی - گونه های خود را بر زمین چسبانیدند، و چهره های خود را به خاک مالیدند، و برابر مؤمنان فروتنی نمودند و خود مردمانی مستضعف بودند . خدای شان به گرسنگی آزمود و به سختی مبتلایشان فرمود، و با ترس و بیماری امتحانشان کرد و با زیر و زبر کردنشان در سختیها، ایمانشان را پدید آورد.»

همچنین می فرماید: «والصیام ابتلاء لاخلاص الخلق » خداوند روزه را واجب کرد تا اخلاص آفریدگان آزموده گردد.»
در جای دیگر حضرت امیر (ع) می فرماید: «و مجاهدة الصیام فی الایام المفروضات، تسکینا لاطرافهم، و تخشیعا لابصارهم ...» .
و روزه گرفتن های دشوار، در روزهایی که واجب است تا اندامشان بیارامد با این کار، و دیده هایشان خاشع شود و جان هاشان خوار . و سبک ساختن دل های آنان، و بردن خودبینی از ایشان، به فروتنی که در این عبادت هاست: از چهره های شاداب را به تواضع برخاک سودن، و با چسبانیدن اندام های پاکیزه بر زمین، خردی خویش را نمودن، و رسیدن شکم ها به پشت به فروتنی و خواری به خاطر روزه داری .»

روزه نه تنها ضامن سلامتی تن و جسم است، بلکه بر روان هم اثر گذار بوده و بسیاری از بیماری های روانی، فشارهای عصبی و فشارهای روانی را می توان از طریق روزه درمان کرد. و راز اصلی روزه در اسلام، دست یافتن به سلامتی جان است، که اگر انسان به سلامتی جان دست نیابد، تمام هستی خویش را باخته است .