معمولا ایمن‌ترین و ملایم‌ترین محصولات شوینده به کودکان اختصاص دارند. در میان محصولات بهداشتی این یک اصل قدیمی است. اما اخیرا یک کمپین غیر دولتی برای حمایت از سلامت محصولات آرایشی و بهداشتی این باور قدیمی را به چالش کشیده است. این اتفاق زمانی رخ داد که یک آزمایشگاه مستقل در کالیفرنیا 32 محصول شوینده را از 48 مورد آزمایش شده، آلوده اعلام کرد.

بخش قابل توجهی از فرصت‌های بشر در قرن بیستم صرف حل مشکلاتی شد که زمانی خود راه‌حل یک مشکل قدیمی‌تر به حساب می‌آمدند. محصولات شوینده یکی از بهترین مثال‌هایی است که در این مورد می‌توان زد. با ورود نسل اول و دوم مواد شوینده‌ و ضدعفونی‌کننده انقلاب بزرگی در بهداشت فردی و اجتماعی جوامع اتفاق افتاد. بسیاری از بیماری‌های انگلی، میکروبی و بیماری‌های پوستی حاد و مزمن تنها پس از ورود موفق مواد شوینده به زندگی‌های مدرن به فراموشی سپرده شدند.

اما دیری نپایید که عوارض فاجعه‌‌بار پسماندهای مواد شوینده پدیدار گشت. املاح نیتروژن در ترکیبات اولیه این محصولات مانند یک معجون اسرارآمیز موجب رشد سرسام‌آور جلبک‌های مضر در تالاب‌ها و رودخانه‌ها شد. اتفاقی که نابودی بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری را در این منابع طبیعی به همراه داشت.

اما از قرار معلوم ماجرای محصولات شوینده و بهداشتی همچنان تا انتهای خود فاصله زیادی دارد. در یک دهه گذشته بسیاری از مجامع علمی و دانشگاهی نسبت به وجود مواد مضر و حتی سرطان‌زا در محصولات شوینده هشدار داده‌اند. این هشدار اغلب بی‌نتیجه به فراموشی سپرده شده‌ است اما پیگیری‌های چند نهاد غیردولتی در ایالات متحده و اروپا این بار موج مثبتی از آگاهی عمومی را به همراه داشته است.

یکی از نهادهای فعال در این زمینه کمپین " سلامت شویندگان " است. این کمپین عمده فعالیت خود را روی حفاظت از محیط زیست، سلامت شهروندان و دفاع از حقوق مصرف‌کنندگان متمرکز کرده است.

این نهاد در سال گذشته برای اثبات نگرانی‌های خود 48 محصول مشهور بهداشتی را به یک آزمایشگاه علمی مستقل در پتالومای کالیفرنیا سپرد. این محصولات طیف گوناگون شامپوهای بچه تا حباب‌ساز‌های وان حمام و لوسیون‌های صورت و بدن را شامل می‌شد.

در عین ناباوری نتایج حاکی از آن بود که 61 درصد این محصولات مشترکا به مقادیری از فرمالدیید و 1و4دی اکسان آلوده بوده‌اند. در میان این محصولات نام شرکت‌های سازنده مشهوری همچون جانسون اند جانسون، هانی بیبی، بیبی ماجیک شامپو و گرین تی بیبی نیز به چشم می‌آمد. دی اکسان با ما چه می‌کند؟

هر دوی این ناخالصی‌ها از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) خطرناک و سرطان‌زا معرفی شده‌اند. پس از تماس دی‌اکسان با پوست انسان این ماده به سرعت جذب بدن می‌شود و در مدت زمان کوتاهی می‌توان مقادیر مشخصی از آن را در خون یا ادرار فرد ردیابی کرد. این ماده می‌تواند به صورت بالقوه احمال ابتلا به سرطان‌های کبد، پستان و پروستات را افزایش دهد. همچنین جذب موضعی آن باعث حساسیت‌های خفیف تا شدید پوستی و چشمی می‌شود.

و اما نگران‌کننده‌ترین عارضه دی‌اکسان مربوط به شباهت ساختاری آن با هورمون استروژن است. بدن انسان و بسیاری از حیوانات این ماده را با استروژن اشتباه می‌گیرد. به همین دلیل دی‌اکسان می‌تواند موجب به هم ریختن توازن هورمونی بدن می‌شود، اتفاقی که در طولانی‌مدت موجب کاهش قدرت باروری در نسل‌های آینده خواهد شد. فرمالدییدها هم با وجود خواص ضدمیکروبی می‌توانند با حساسیت‌های پوستی خفیف تا فاجعه‌باری همراه باشند.

حال نتایج کمپین " سلامت شویندگان " زمانی نگران‌کننده‌تر به نظر می‌رسد که از مقادیر هر کدام از این مواد غیر مجاز به صورت جداگانه نیز مطلع شویم.

طبق نتایج آزمایشگاه مستقل کالیفرنیا، 82 درصد این محصولات آمریکایی به فرمالدیید و 67 درصد آنها به 1و4 دی‌اکسان آلوده بوده‌اند. طبق قوانین اتحادیه اروپا، تمامی شرکت‌های تولیدی موظف‌اند در صورتی که میزان فرمالدهید محصولات آنها به بالای 500 پی‌پی‌ام می‌رسد از برچسب‌های هشداردهنده استفاده کنند. این درحالی است که بسیاری از محصولات آمریکایی مورد آزمایش تا 610 پی‌پی‌ام نیز فرمالدیید داشته‌اند.

برخی کشورها همچون سوئد و ژاپن هیچ حدی برای فرمالدیید مشخص نکرده و وجود هر مقدار از آن را در محصولات بهداشتی خود ممنوع اعلام کرده‌اند.

و اما عوارض ناشی از دی‌اکسان بسیار جدی‌تر از فرمالدیید است. به همین خاطر اخیرا اتحادیه اروپا هر میزانی از دی‌اکسان را در محصولات آرایشی و شوینده غیرمجاز اعلام کرده است. این اتحادیه از ورود هر محصولی که حاوی کمترین مقدار دی‌اکسان نیز باشد به مرزهای خود جلوگیری می‌کند. با وجود این نتایج کمپین " سلامت شویندگان " حاکی از آن است که آمریکا در این زمینه چند گام عقب‌تر از اتحادیه اروپا قرار دارد. به عنوان مثال، یکی از پرفروش‌ترین شامپوهای بدن دخترانه در این کشور بالاترین میزان دی‌اکسان را در میان تمام محصولات مورد آزمایش داشته است.چرا سازمان غذا و داروی آمریکا (سازمان غذا و داروی آمریکا) دست به کار نمی‌شود؟

سازمان غذا و داروی آمریکا (سازمان غذا و داروی آمریکا) یکی از پیشروترین نهادهای نظارتی جهان است. این سازمان به صورت فعالانه و همه جانبه سلامت تمامی محصولات غذایی و دارویی آمریکا را تحت نظر دارد. حال این سوال پیش می‌آید که چگونه این آلودگی‌های مسلم از نگاه سختگیرانه سازمان غذا و داروی آمریکا گریخته‌اند؟ پاسخ این سوال را باید در نحوه ورود این مواد به داخل محصولات شوینده جستجو کرد. در حقیقت دی‌اکسان نه یک ماده اولیه افزودنی به ترکیبات شامپو که یک ناخالصی است. یک ناخالصی خطرناک که در خلال فرآیند ترکیب مواد اولیه تولید می‌شود. از سوی دیگر فرمالدهید هم با تجزبه برخی از مواد سازنده شامپو با گذشت زمان در قوطی‌های آن تولید می‌شود.

بنابراین سازمان غذا و داروی آمریکا قانونا نیازی نمی‌بیند که وارد این ماجرا شود. به عبارت دیگر این مواد جزو مواد اولیه تولید شامپوها به حساب نمی‌آیند که سازمان غذا و داروی آمریکا مقادیر مجاز آنها را اندازه‌گیری نماید یا آنکه شرکت‌های تولیدکننده را مجبور به درج آنها روی برچسب محصولات خود کند.

از سوی دیگر به گفته استیس مالکان، سخنگوی کمپین " سلامت شویندگان " خانواده‌ها " نمی‌توانند " و " نباید " تا طی مراحل قانونی در سازمان غذا و داروی آمریکا صبر کنند. کمپین " سلامت شویندگان " رسالت خود را نه " ترساندن " پدر و مادرها که " آگاه " کردن خانواده‌ها می‌دانند. اینکه لااقل تا زمان حذف قانونی این مواد از شوینده‌های آرایشی و بهداشتی آمریکا از محصولاتی استفاده کنند که کمترین میزان این مواد را دارا هستند.

به هر حال تلاش‌های این کمپین کاملا هم بی‌نتیجه نبوده است. آوریل سال گذشته کنگره آمریکا قانونی را به تصویب رساند که سازمان غذا و داروی آمریکا را موظف به بررسی دقیق‌تر محصولات شوینده مخصوص کودکان کرده است. طبق این قانون سازمان غذا و داروی آمریکا موظف است به طور مستمر ترکیبات این محصولات را قبل و حتی بعد از تولید مورد آزمایش و بازبینی قرار دهد و در صورت وجود مواد شیمیایی خطرناک نتایج آن را رسما و به صورت همگانی اعلام نماید.